Kimler Sperm Donasyonu İçin Uygundur ?
Sperm donasyonu yoluyla gebelik isteyen çiftlerin büyük kısmında sorun erkekte spermin hiç olmamasıdır (azoosperm olup ameliyatla vb de sperm elde edilemeyen hastalar). En sık sperm donasyonuna başvuru nedenleri şunlardır:
Azoospermi (semende hiç sperm hücresi olmaması ) olan hastalarda ameliyatla da sperm bulunamaması ya da bulunan spermin döllemeye uygun olmaması Çocukluk çağında geçirilen kabakulak benzeri ateşli hastalığın testislere zarar vermesi,Kleinfelter sendromu gibi sperm üretimini etkileyen genetik hastalıklar, doğumsal olarak testisi yukarda olan (inmemiş testis) ve zamanında ameliyat edilmemesi, cerrahi olarak daha önceden çocuk olmaması için vazektomi denilen ameliyatlardan uzun süre sonra vücudun sperm üretimini durdurması gibi durumlar azoosperminin en sık nedenlerindendir.
Düşük sperm kalitesi nedeniyle sağlıklı embriyonun elde edilemediği ve tekrarlayan tüp bebek başarısızlığı yaşanan durumlar Bunların dışında bekar kadınlar ve lezbiyen çiftler de sperm donasyonu yoluyla gebelik elde edebilirler.
Sperm Donasyonu Tedavi Aşamaları Nelerdir?
Sperm donasyonunda aşılama veya tüp bebek tedevisi yoluyla uygulanabilir. Uygun tedavi şekline doktorunuz karar verecektir. Bu nedenle doktorunuzun deneyimi ve merkezin güvenilirliği oldukça önemlidir.
Aşılama:
Genç yaş (özellikle <35 yaş), yumurta rezervi iyi ve tüplerinin açık olan kadınlarda donör spermi ile aşılama bir tedavi seçeneği olabilir.Ancak aşılamanın gebelik şansının ortalama %15 (%10-20) olduğunu göz önünde bulundurmalısınız. Aşılama için yumurtalıklarınızın hazırlık süreci olacaktır.
Aşılamada yumurta gelişimi için ,özellikle adeti düzenli olan hastalarda, vücudun kendisinin yumurta üretmesi takip edilebileceği gibi adet döneminizde başlanacak olan yumurta geliştirmeye yardımcı ağızdan hap veya göbek çevresine yapılacak olan iğneler de kullanılabilir.Yumurtlamanın gerçekleştiğinden emin olmak için ardışık ultrason ve kan tahlili takibi tercih edilebilir. Ancak günlük pratikte yumurtlamayı sağlamak için genellikle çatlatma iğnesi olarak tabir edilen HCG hormonu uygulanmaktadır. HCG hormonu uygulandıktan yaklaşık 36 saat sonrası için aşılama işlemi planlanır.
Tüp Bebek:
Banka spermiyle tüp bebek tedavisi uygulanacaksa yumurtalıkların hazırlık süreci normal tüp bebek uygulamalarındakiyle aynıdır. Gerekli tetkikler ve ön hazırlık sonrası yumurta geliştirici tedaviye başlanır
Muayene bulgularınız ve daha önceki tedavileriniz gözönünde bulundurularak size en uygun olan tedavi protokolü belirlenir. Tedavide uzun protokol denilen yaklaşık 3 hafta süren protokoller veya kısa protokol dediğimiz adet döneminde başlanılan ve genellikle 2 haftadan kısa süren (ortalama 11-13 gün) protokoller tercih edilebilir. Tedaviye başlarken ve tedavi boyunca belli aralıklarla ultrason ve kan tahlili yapılması gerekecektir (kısa protokoller için genellikle 11-13 günlük süreçte 3-4 kez ultrason ve 2 kez kan tetkiki gerekmektedir).
Yumurta geliştirici ilaçlar göbek çevresine yapılan iğneler olup temelde vücudunuzda bulunan yumurta büyütücü hormonların benzeridir. Yumurta geliştirici iğnelerin dozu doktorunuz tarafından yumurta rezerviniz, yaşınız, kilonuz ve varsa daha önceki tedavilere yumurtalıklarınızın verdiği cevaplar gözönüne alınarak belirlenir.
Göbekten yapılan iğnelerle yeterli yumurta büyüklüğü ve sayısına ulaşıldıktan sonra çatlatma iğnesi olarak adlandırılan olgunlaştırıcı iğneleriz zamanlaması yapılır. Piyasada farklı isimlerle satılan çatlatma iğneleri olmakla beraber içerik olarak temelde iki farklı çeşidi vardır (hCG içerenler/ GnRH analog içerenler). Bu çatlatma iğnelerinin hangisinin ne kadarlık dozda kullanılacağını doktorunuz belirleyecektir. Çatlatma iğnesi uygulandıktan ortalama 35 saat sonra yumurta toplam işlemi (Oocyte Pick Up; OPU) gerçekleştirilir.
Yumurta toplama işlemi sedasyon anestezisi dediğimiz damardan uygulanan anestetik ilaçlar yardımıyla ağrısız ve 10-15 dakika gibi oldukça kısa süre gerektiren bir işlemdir. Anestezi uygulanan her tıbbi uygulamada olduğu gibi işlem öncesi 6 saat süre ile aç olunması , birşey yiyip içilmemesi gerekir. Yumurtalar toplandıktan sonra seçmiş olduğunuz uygun donör spermiyle yumurtalarınız döllenecek ve embriyo sayı-kalitesine göre transfer günü kararlaştırılacaktır.
Embriyo transfer işlemi yumurtanın toplandığı ay yapılacaksa transfer işlemi toplamadan sonraki 3.-4. veya 5. günde yapılır. Embriyo transfer günü doktor ve embriyolog tarafından embriyo sayısı, kalitesi ve varsa önceki tedavi sonuçlarınız gözönüne alınarak belirlenecektir.
Transfer sonrası geride kalan iyi kalitede embriyolarınız olduğu taktirde bu embriyoları dondurarak saklatabilirsiniz.
Sperm Donasyonu Nasıl Uygulanır?
Sperm donasyonu yapılacak çiftlerde sadece sperm alınacaksa kadının yumurtalıklarının da hazırlanması gerekir. Eğer aşılama (IUI) planlanıyorsa kadın yumurtasının kendiliğinden gelişmesi takip edilir veya ufak dozda ilaçla bir veya 2 yumurta gelişimi sağlanarak uygun zamanda çatlatma iğnesi uygulanır ve bu çatlatma iğnesinden yaklaşık 34- 36 saat sonra donörden alınmış olan sperm örneği özel ortamda hazırlanarak bir kanül vasıtasıyla anne adayının rahmine enjekte edilir.
Eğer tedavi yöntemi olarak tüp bebek yöntemi uygunsa veya tercih edilecekse kadının hazırlığı normal tüp bebekteki gibi olmaktadır. Adetinin 2. veya 3. gününde kadına göbek etrafına yapılan yumurta geliştirici iğne tedavisine başlanır. Bu tedavi kişiden kişiye değişmekle beraber 7-12 gün arasında sürer. Bu süre içinde belli aralıklarla ultrason ve kan tahlilleri istenir. Yeterli sayı ve büyüklükte yumurta gelişimi sağlandıktan sonra son olarak yumurta olgunlaştırıcı bir iğne yapılarak bu iğneden 35-36 saat sonra anestezi altında ultrason aracılığıyla 5-10 dakika gibi kısa bir sürede yumurtalar toplanır. Yumurta toplanıldığı gün donörden alınmış olan sperm örneği de laboratuarda hazır bulunur ve her bir yumurtaya bir tane sperm enjekte edilerek dölleme işlemi yapılır. Oluşan embriyolar laboratuarda takip edilerek uygun günde anne adayının rahmine transfer edilir.
Sperm donörü (vericisi) olarak bazen çiftler kendi donörlerini kendileri ayarlasa da genellikle banka spermi tercih edilmektedir. Sperm bankasından sperm seçimi yine çiftle beraber onların istekleri doğrultusunda ve kendilerine tıbbi olarak da en uygun olacak şekilde yapılmaktadır.
Sperm Seçiminde Donör Eşleştirmesi Nasıl yapılır?
Bir çift için uygun donör seçiminde kan grubu uyumu önemlidir. Bunun dışında donörün fiziksel özellikleri (boy,kilo,göz rengi,cilt rengi), eğitim durumu,hobileri çiftin isteği doğrultusunda belirlenerek en uygun donör eşleştirmesi yapılmaktadır. Sperm donasyonunda gebelik şansını belirleyen en temel etken tedaviye başvuran kadının yaşı, yumurta sayı ve kalitesidir. Yani yaşı genç olan çiftlerde gebelik şansı yüksekken ileri yaşlarda yumurtaya bağlı olarak bu şans azalmaktadır. Herhangi ek olumsuz bir faktörü olmayan 20’li yaşlardaki çiftlerde gebelik şansı %70’lerdeyken 30’lu yaşların özellikle ikinci yarısına doğru bu oran %60-65’lere geriler.
